O energooszczędności i projektach powtarzalnych budynków jednorodzinnych
O oszczędzaniu energii i ekologii należy myśleć już w fazie
tworzenia założeń projektowych. Dotyczy to przede wszystkim
zwrócenia uwagi wszystkich uczestników procesu projektowego, a
zwłaszcza inwestora oraz projektantów branżowych, na założone cele
prośrodowiskowe. Zintegrowany proces projektowania należy do zadań
projektanta i jego zakres jest związany z oczekiwaniami klienta
dotyczącymi koncepcji budynku, harmonogramu czasowego całej
inwestycji oraz przewidywanymi nakładami finansowymi i
projektowanymi kosztami eksploatacji. Dzięki takim analizom, a
następnie wnioskom projektowym, powstaje w pełni przemyślana
dokumentacja projektowa domu, który spełnia warunki budynku
energooszczędnego, a jednocześnie zaplanowanego optymalnie na
rzecz
komfortu jego mieszkańców.
Nie wszystkie analizy można jednak przeprowadzić na etapie
powstawania projektu katalogowego, który nie jest przecież
przypisany do żadnej z konkretnych działek budowlanych. Często do
projektanta, który adaptuje projekt gotowy, należą więc studia nad
planem miejscowym czy np. badanie konkretnej lokalizacji pod
względem zacienienia budynkami sąsiadującymi. Jego zadaniem jest
dopilnowanie, aby założenia projektu gotowego i jego atuty
świadczące o energooszczędności zostały prawidłowo wykorzystane.
Dotyczy to przede wszystkim usytuowania budynku względem stron
świata oraz wykorzystania naturalnych warunków działki do
pozyskania energii dla domu ze źródeł odnawialnych. Wielość wzorów
i stylów architektury w licznych propozycjach domów gotowych
pozwala na bardzo indywidualne podejście do konkretnych koncepcji
budynków. Dzięki temu dom może być przemyślany pod względem
funkcji, bryły, technologii konstrukcji i możliwych do
wykorzystania w nim systemów, takich jak: system ogrzewania
zintegrowany z instalacją paneli solarnych, ogniwa fotowoltaiczne
współpracujące z systemem sztucznego oświetlenia czy
rekuperacja.
Bez systemu wentylacyjnego opartego na rekuperatorze budynek
trudno jest nazwać energooszczędnym. W nowoczesnym, doskonale
zaizolowanym domu tradycyjna wentylacja grawitacyjna powoduje nawet
80% całkowitych strat ciepła. Dlatego zastosowanie systemu
wentylacji z rekuperatorem staje się koniecznością. Dokonując
wyboru warto zwrócić uwagę nie tylko na samą centralę wentylacyjną
i jej parametry pracy, ale także na jakość rozprowadzonej w budynku
instalacji wentylacyjnej, mającej olbrzymi wpływ na skuteczność
pracy systemu wentylacyjnego oraz jego sprawność odzysku
ciepła.
Maciej Kosowski, Rekuperatory

Nie ma uniwersalnych rozwiązań, zwłaszcza jeśli chodzi o projekty uwzględniające założenia dotyczące energooszczędności w budynkach. Tworząc koncepcję danego budynku, który ma się pojawić w katalogu domów gotowych, architekt stara się mieć na uwadze zarówno dokładnie określone potrzeby danej rodziny, jak i warunki związane np. z usytuowaniem działki oraz wjazdu na nią względem stron świata. Różne założenia projektowe są wynikiem doświadczenia projektantów, ich wiedzy zdobytej w trakcie bezpośrednich rozmów i spotkań z inwestorami oraz podczas analiz wielu planów miejscowych dostarczanych przez klientów. Stąd pomysły tworzenia domów np. na wąską działkę podmiejską, z wjazdem od południa lub innych nietypowych rozwiązań. Kontakt z inwestorami nie tylko owocuje tworzoną na bieżąco bazą informacji na temat ich potrzeb, wymagań i pracy urbanistów na terenie całego kraju, ale jest przede wszystkim źródłem działań edukacyjnych. Dzięki stałej współpracy Pracowni Projektowej ARCHIPELAG z ekspertami branżowymi wielu firm wdrażających nowoczesne systemy i technologie w budownictwie, nasi projektanci, wspomagani przez doradców naukowych oraz konsultantów, są ogniwem łączącym inwestora z rynkiem nowych rozwiązań, optymalizując jednocześnie współdziałanie różnych systemów w obrębie inwestycji. Mogą również w przystępny sposób wyjaśnić klientowi działanie proponowanych rozwiązań, zaprezentować płynące z nich korzyści lub przestrzec przed ewentualnymi niebezpieczeństwami.
Wszystkie dokumentacje techniczne projektów do wielokrotnego wykorzystania powstają zgodnie z obowiązującymi obecnie zasadami oraz ogólną wiedzą techniczną doświadczonych projektantów. Wszelkie technologie i systemy wykorzystane w projektach spełniają obowiązujące normy. Warto jednak myśleć i działać perspektywicznie. W rozmaitych publikacjach ukazuje się coraz więcej informacji na temat certyfikacji budynków czy przyznawania projektom etykiet energetycznych, ale wciąż nie ma dokładnie sprecyzowanych przepisów, które będą obowiązywały przy procesie przyznawania certyfikatów energetycznych dla budynków oraz wytycznych określających szczegółowo parametry odnoszące się do obiektu wzorcowego. Wszelkie wnioski dotyczące zasad projektowania budynków energooszczędnych wynikają z opracowań naukowych, prowadzonych badań i doświadczeń różnych instytucji, a nie z konkretnych ustaw i rozporządzeń. W tym momencie maksymalna wartość współczynnika przenikania ciepła (Umax)przez zewnętrzne przegrody budowlane (wg rozporządzenia Ministra GPiB - od 1998 r.) wynosi 0,30 [W/m2•K] dla ścian wielowarstwowych oraz 0,50 [W/m2•K] dla muru jednowarstwowego. Nowoczesne systemy murowe dla ścian jednowarstwowych zapewniają już Umax= 0,29 [W/m2•K], ale chcąc wyjść naprzeciw ideom energooszczędności i coraz ostrzejszym wymaganiom dotyczącym ochrony budynku przed stratami energii, konsultanci zalecają, aby przy projektowaniu nowych budynków uwzględniać już współczynnik Umax=0,25 [W/m2•K]. Takie działania potwierdzają, że aby wyjść naprzeciw wymaganiom współczesnego budownictwa, które coraz bardziej rygorystycznie przestrzega zasad energooszczędnego budowania i realizowania celów prośrodowiskowych, należy brać pod uwagę zarówno wymagania, potrzeby i możliwości inwestora, jak i prognozy dotyczące dalszego funkcjonowania realizowanego obiektu, kosztów jego eksploatacji, a nawet warunków, które mogą wpływać na późniejszy koszt nieruchomości.

Jakie cechy budynku sprzyjają energooszczędności?
Im bardziej bryła budynku jest zwarta i prosta, tym mniej istnieje w niej miejsc, które mogą być narażone na niebezpieczeństwo strat energii przez ewentualne mostki termiczne. Takim miejscem może być choćby narożnik budynku, taras nad pomieszczeniem użytkowym, płyta balkonowa czy połączenie lukarny z połacią dachu. Należy minimalizować możliwość wystąpienia mostków termicznych, wspomagając słabe miejsca w budynkach takimi rozwiązaniami jak np.: stosowanie płyt balkonowych na łącznikach termoizolacyjnych, wykorzystanie pustaków izolacyjnych, które mają za zadanie likwidację mostka na poziomie cokołu, stosowanie dobrych materiałów izolacji termicznej do ocieplenia elementów konstrukcyjnych zarówno żelbetowych, jak i drewnianych. Przegrody takie jak ściany zewnętrzne czy połacie dachu mają za zadanie izolację wnętrza budynku od skrajnych temperatur na zewnątrz. Chodzi tu zarówno o mroźne zimy, jak i upalne lata. Wiadomo, że straty energii przez te elementy rosną wprost proporcjonalnie do ich powierzchni. Rozważając dalej - znaczyłoby to, że najlepszym rozwiązaniem dla budynków niskoenergetycznych byłoby stosowanie prostych form przekrytych płaskim stropodachem o jak najmniejszej powierzchni w stosunku do ich rzutu. Są to oczywiście skrajne rozwiązania, które nie zawsze uwzględniają rozmaite funkcjonalno-estetyczne plany projektanta i inwestora.
Bardzo istotne są przegrody zewnętrzne tzw. przezroczyste, czyli okna. Zwłaszcza przy dużych przeszkleniach w budynku należy zwrócić uwagę na ich parametry cieplne (zarówno ram, jak i szklenia). Istnieją już na rynku budowlanym okna dwukomorowe o współczynniku przenikania ciepła dla szyb U=0,4 [W/m2•K]. Budynki energooszczędne tzw. aktywne powinny posiadać okna o współczynniku U poniżej 0,8 [W/m2•K]. Dopuszcza się jednak, aby te parametry kształtowały się na poziomie 1,1-0,8 [W/m2•K]. Odchodząc jednak od wszelkich liczb, należy pamiętać o dość istotnych, a nie zawsze docenianych przez inwestorów faktach. Na przykład w przypadku położonych obok siebie dwóch okien o określonej powierzchni, to, czy są one ze sobą złączone, czy też dzieli je fragment muru, będzie miało bezpośredni wpływ na wystąpienie start ciepła lub ich brak. Połączone okna o tej samej powierzchni szyb mają mniejszą powierzchnię ram i tym samym minimalizują nie-bezpieczeństwo strat ciepła zarówno na ramach, jak i połączeniach okna ze ścianą budynku. Podobne zasady dotyczą okien połaciowych. Współczesne okna mogą być wyposażone w specjalne powłoki, które w zależności od usytuowania budynku względem stron świata pozwalają na pozyskanie energii lub nie dopuszczają do jej strat. Powłoki niskoemisyjne lub specjalne siatki zatrzymujące światło rozproszone, którymi mogą być pokryte szyby, to doskonałe rozwiązania stosowane już w nowoczesnym budownictwie. Wysokie wymagania cieplne stawia się też drzwiom zewnętrznym. Dom energooszczędny aktywny zakłada dla stolarki drzwiowej zewnętrznej współczynnik nawet U= 0,8 [W/m2•K]. Warto więc zwracać uwagę nie tylko na estetykę drzwi wejściowych, ale również na ich izolacyjność cieplną.

Systemy wspomagające energooszczędność w budownictwie jednorodzinnym
Współdziałanie zastosowanych w danej inwestycji systemów i
rozwiązań, takich jak:
- wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła,
- pompa ciepła oraz system ogrzewania podłogowego,
- panele solarne do ogrzewania wody użytkowej,
- ogniwa fotowoltaiczne zamieniające energię słoneczną w
elektryczną,
- wykorzystanie deszczówki w celu oszczędzania wody pitnej,
- przydomowe oczyszczalnie ścieków,
daje możliwość uzyskania dodatkowych oszczędności eksploatacyjnych
i stanowi podstawę działań prośrodowiskowych.
Ze względu na galopujący wzrost cen wody pitnej oraz
uwzględniając tendencję do zagospodarowania wody deszczowej w
miejscu jej opadu (czemu ma także służyć wprowadzany ostatnio na
szeroką skalę specjalny podatek od wody deszczowej odprowadzanej do
kanalizacji) należy bardzo poważnie rozważyć możliwość użytkowego
zagospodarowania deszczówki w gospodarstwie domowym. Woda deszczowa
świetnie nadaje się do podlewania ogrodu, spłukiwania toalet,
sprzątania oraz prania. Przeciętny Polak zużywa dziennie 150 L
wody, z tego ponad połowę można zastąpić wodą deszczową. Aby
zrealizować taką możliwość, już na etapie projektu warto
przewidzieć specjalną instalację do kompleksowego jej
zagospodarowania. Najważniejszym elementem instalacji jest zbiornik
magazynujący przefiltrowaną wodę. Jego wielkość powinna być
dokładnie dobrana w zależności od wielkości i rodzaju dachu oraz
planowanego zużycia wody.
Jerzy Mikulski, Polska Woda Deszczowa
Rosnąca świadomość projektantów i inwestorów pozwala na daleko
idące oszczędności w zakresie ograniczenia strat energii cieplnej,
zmniejszenia zużycia wody pitnej oraz wykorzystania naturalnej
energii ze źródeł odnawialnych.

Jak poprawić parametry cieplne budynku?
Podstawowe zalecenia dla budynku energooszczędnego aktywnego, w
którym zapotrzebowanie na ciepło wynosi 40-30 kW•h/(m2•rok):
1. fundamenty oraz podłoga na gruncie - zalecany współczynnik U =
0,15 [W/m2•K]
W przypadku podłóg na gruncie, ścian piwnicznych czy
fundamentów, najłatwiejszą formą odpowiedniej izolacji termicznej
jest zastosowanie płyt z polistyrenu ekstrudowanego. Płyty te o
praktycznie zerowej nasiąkliwości doskonale sprawdzają się zarówno
w bezpośrednim kontakcie z gruntem, jak i obciążone wylewką
betonową w podłodze. Przeprowadzonew laboratoriach producenta testy
gwarantują zachowanie właściwości termoizolacyjnych w ponad 3000
cykli zamrożenia i rozmrożenia. Zastosowanie płyt o grubości 10-14
cm gwarantuje właściwe zabezpieczenie termiczne ścian fundamentów i
podłogi. Innym atutem jest szybki montaż. Płyty przykleja się do
ścian bezpośrednio przy użyciu masy użytej wcześniej do
zabezpieczenia hydroizolacyjnego fundamentów. Masa ta nie może
zawierać rozpuszczalników organicznych. Tak zabezpieczone hydro i
termicznie fundamenty można zasypać, używając sprzętu
mechanicznego. Wysoka wytrzymałość mechaniczna płyt z polistyrenu
sprawia, że są one odporne na uszkodzenia mogące powstać podczas
zasypywania. Właściwy dobór produktów oraz prawidłowy montaż
izolacji to najważniejszy element procesu budowy domu
energooszczędnego.
Cezary Mychlewicz, URSA Polska
2. strop nad piwnicą - U = 0,30 [W/m2•K]
Aby uzyskać podobne parametry, należy zastosować ocieplenie z polistyrenu ekstrudowanego, oraz izolacyjne pustaki cokołowe.
3. ściany zewnętrzne - współczynnik U zalecany
0,25 [W/m2•K]
Bardzo ważna jest dokładność wykonania murów z ich termoizolacyjnymi cienkowarstwowymi spoinami. Zbyt duże ilości zaprawy mogą stanowić znaczące mostki termiczne. Zalecane są ściany dwuwarstwowe, gdzie zwłaszcza zewnętrzna warstwa termoizolacyjna pozwala na uzyskanie doskonałych parametrów - poniżej 0,15 [W/m2•K] - przy łącznej grubości muru wynoszącej 36 cm.
4. dach i stropodachy - współczynnik U zalecany 0,2-0,15 [W/m2•K]
Przy zastosowaniu 30 cm wełny mineralnej w połaci dachu uzyskamy współczynnik U poniżej 0,15 [W/m2•K]. Należy pamiętać, aby materiał izolacyjny na połaciach układać przynajmniej w dwóch warstwach dla izolacji elementów konstrukcyjnych.
5. stolarka okienna - zalecane współczynniki U = 1,1-0,8 [W/m2•K]
Należy zwrócić uwagę na parametry cieplne zarówno ram jak i szklenia. Dla kompletnych okien parametr powinien wynosić raczej 0,8 [W/m2•K].
6. stolarka drzwiowa zewnętrzna - zalecany współ-czynnik Umax = 2,0 [W/m2•K]
7. wentylacja - zalecana wentylacja z odzyskiem ciepła.
arch. Dorota Palmączyńska, Pracownia Projektowa ARCHIPELAG
Źródło: http://www.archipelag.pl/
drukuj stronę 2008-10-16